Canis canem edit

De recente rellen in Anderlecht herinneren de nadenkende burger vast aan oudere en ernstigere conflicten uit het verleden, zoals de continue stroom van rellen in Parijs sinds 2005. Maar social-economische geïnspireerde rellen zijn wellicht van een andere aard dan een promiscue en obscene clash tussen twee groeperingen die amper een andere reden om te vechten kunnen hebben dan frustratie, verveling en ideologische haat. Of niet? Waarom zijn voetbalhooligans er plots zo belust op om de hoofden van allochtone jongeren in te slaan, en vice versa?

Ellende en ongeluk lopen als de blauwe en rode rivieren die ze zijn door de wereld. Het bestuur doet wat het kan en dat is niet veel. "De jongeren in Anderlecht hebben opgeroepen om op autochtonen te slaan", hoorde ik vrijdag van een vriend van me. Gezellig. Het antwoord van het bestuur was een gigantisch machtsvertoon van de politie en ik zie eerlijk gezegd niet in hoe er anders zou kunnen gereageerd worden. "Opkuisen met een Kärcher", zei Sarkozy naar aanleiding van de rellen in zijn hoofdstad. Sarkozy is wellicht geen erg gevoelige ziel, maar het is wel wat er steeds maar gebeurt in dergelijke situaties. Toch waren die rellen van een heel andere aard. Het ging om sociaal-economische rellen van een zeer ongelukkige en gefrustreerde groep jongeren die vooral ageerden tegen de uitzichtloosheid van hun eigen situatie. Wat er dit weekend in Anderlecht gebeurd is had meer weg van een 'turf war', een bende-oorlog om de heerschappij over een territorium uit te vechten. Dat geeft de hele situatie een gratuit en wrang karakter die het in Frankrijk niet had.

De jongere die de autoriteit van de oudere en de autoriteit bevecht, het is een verhaal dat veel ouder is dan de westerse samenleving. De ouderen beseffen goed dat wanneer het jonge geweld begint te rellen dat zij dan verloren zijn. Al in de bakermat van onze beschaving, het oude Griekenland, was de angst voor de opstand van de jongere generaties zeer groot. Socrates werd niet voor niets tot gifbeker veroordeeld voor "bezoedeling van de jeugd". De rellen in Anderlecht kunnen echter niet onder die noemer geplaatst worden, daar het ging om een treffen tussen twee compleet gelijke groepering wat sociale stratificatie betreft. Deze rellen zijn misschien symptomatisch voor een nog oudere drift van de mens, het bewijzen van de mannelijkheid in de peer group.

Dat wil dan zeggen dat deze rellen iets seksueels hebben. Het rellen is een kwestie van viriliteit, binnen de groep dienen de gelijkgestemde ego's zich te bewijzen en hun plaats binnen de pikorde te bewaren. Sommigen vinden dat een nutteloze verspilling van energie voor hogere primaten die zich binnen een socio-cultureel betekenissysteem van hogere orde bewegen, maar binnen de groepen is die pikorde een zaak van vitaal belang.

Wat de verklaring voor de rellen ook mag zijn, zeker is dat ze de uitdrukking zijn van een zeer nihilistisch betekenissysteem. Er wordt gevochten om de symbolische zeggenschap en heerschappij over een stuk grond waarop toevallig een voetbalstadion staat. Wat wordt er gevraagd door deze mensen? Een betere wereld? Betere banen? Een solidere sociale zekerheid? Zij vragen niets behalve dat ze zich kunnen uitleven in hun geweld over een zaak waarvan ze diep in zichzelf ook wel weten dat ze de moeite van het verdedigen niet waard is. Ik heb het dan ook veel liever wanneer de jongeren samenspannen tegen de staat om de veranderingen door te drukken die zij zo vitaal nodig hebben, die voor hen zo prangend zijn. Ook tijdens rellen kan er een bepaalde vorm van lovenswaardige solidariteit zijn en niets verandert zonder brokken te maken. Maar als mensen, die eigenlijk aan dezelfde kant zouden moeten staan, elkaar naar het leven gaan bekampen dan is dat slechts een zeer trieste zaak waaruit nooit iets goeds kan voortkomen.