Professor Ludolf von Hartezwam: de juridische grond achter de uitspraken van Jan Jambon.

N-VA'er Jan Jambon liet zich deze week in de pers kennen als een tegenstander van het mea culpa van de volkeren van het noorden. Jambon beweerde tijdens een toespraak in Brasschaat dat "honger onze schuld niet is" (parafrase van de redactie). Wij vroegen aan juridisch specialist schuld en boete Ludolf von Hartezwam (voorzitter denktank Viveamus van de Katholieke Universiteit van Aalst) of er in juridische zin ook werkelijk sprake is van de "onschuld van het noorden".

Von Hartezwam: Nu verwoordt u het natuurlijk wel zeer scherp. Is iemand van ons ooit echt volledig onschuldig? Zijn we niet allemaal bevlekt door schuld, van de baarmoeder tot de put die ons wacht? U gaat hier toch wat concreter moeten zijn, hoor. (lacht)

DLC: Wel laten we eerst kijken naar het verleden. Ik heb het natuurlijk zeer concreet over de jarenlange uitbuiting van het zuiden door kolonialen, over het gevangen nemen van mensen voor slavernij; over gedwongen arbeid inlands in de kolonie, of in het land van de koloniaal. Over het creëren van fictieve grenzen met de daaropvolgende jaren-, of zelfs eeuwenlange bloederige burger- en stammenconflicten. Over het leegzuigen van de infrastructuur en het vernietigen van de inheemse economie van hele landen. Over het bevlekken van landen met buitenlandse ideologie en ze dan in de steek laten. Moet ik doorgaan...

Von Hartezwam: Oké. Ik kan eigenlijk heel kort zijn over deze dingen. We moeten hier zelfs niet ingaan op de waarheid van uw uitspraken, en of ze misschien niet wat overdreven zijn (pauzeert en zet met zijn wijsvinger zijn indrukwekkende bril weer tegen zijn voorhoofd). In juridische termen bestaat er zoiets als verjaring. Al die dingen die u zegt zijn zoals wij dat onder elkaar in het jargon zeggen "oude koeien". Over oude koeien moet je niet zwansen, je moet vooruit. Slavernij. Ja ja. Vervelend, zeker en vast. Maar nu kunnen we ons beter bezighouden met het goed te maken voor de mensen hier en nu. Dit zijn dus non-issues. Dat is misschien niet "in", of zo, maar ik zeg de waarheid. Ik ben hier niet om me populair te maken.

DLC: Het probleem stopt natuurlijk niet in het verleden. De uitbuiting van de zuiderse landen voor ontginning van grondstoffen en dergelijke meer gaat onverminderd door. Goedkope werkkrachten in Zuidoost-Azië maken een groot deel van onze verbruiksgoederen tegen schandalig lage lonen. Zijn we dan als consumenten niet allemaal schuldig, om nog maar te zwijgen van de industriëlen zelf?

Von Hartezwam: Als juridisch persoon ben je nooit schuldig door te consumeren, tenzij het gaat om illegale middelen. Dus dat is al afgehandeld. Over de industriëlen kan ik ook kort zijn: als ze zich aan de wetten houden in de desbetreffende landen is er geen probleem. De overheden daar moeten de regels maar beter maken, dat is onze taak niet.

DLC: Maar dat is toch allemaal heel erg dubbel. Eerst creëren we een situatie die ervoor zorgt dat overheden in het zuiden structureel in de problemen komen en dan gaan we profiteren van hun lakse wetgeving en het niet bestaan van arbeidsrechten?

Von Hartezwam: Wie is die "we", waar u over praat? "We" bestaat niet. Je hebt alleen overheden die regels respecteren en al dan niet ondernemende burgers die iets doen om uit hun ellende te kruipen.

DLC: Dus u vindt dat het de schuld is van de armen dat ze arm zijn? Ze doen niet genoeg moeite om uit hun ellende te kruipen?

Von Hartezwam: Ha, nu hanteert u eindelijk het concept schuld op een manier die geldig is! (lacht) Ja, je zou dat kunnen zeggen. Onderzoek toont ook aan dat je mensen niet te veel mag pamperen, maar dat je hun natuurlijke drang om te concurreren moet aanscherpen. Eigenlijk zouden de zuiderse landen ons dankbaar moeten zijn om de wandaden uit het koloniale verleden. Het heeft hen de noodzaak gegeven om scherp te zijn!

DLC: Dat kan u toch niet allemaal zomaar beweren? Dit is de meest abjecte onzin die ik ooit gehoord heb.

Von Hartezwam: Och ja, u vindt dat onzin, dat kan ons niet zoveel schelen (lacht). Ik ben hier niet om populair te zijn. Wij vertellen de waarheid. Het is een harde tijd, de cadeaus zijn op, het is elk voor zich. De socialistische utopieën hebben zonder uitzondering gefaald.

DLC: Mensen die naar hier komen om het vrije concurrentiële spel te spelen, gedreven door wat u "hun natuurlijke drang om te concurreren" noemt, zijn nochtans niet welkom. "Europa zit vol", klinkt het.

Von Hartezwam: We moeten onze economie toch ook beschermen? Als er een overstroming is en u kan maar één persoon meenemen op uw vlot, wie kiest u dan? Uw eigen kind? Of het kind van Mohammed, de buurman die u één keer per jaar ziet? Dat is toch normaal! We moeten toch niet zwansen. En het is een vertekening om te zeggen dat mensen niet welkom zijn. Ingenieurs, dokters, wetenschappers en miljonairs zijn hier natuurlijk welkom. (Lacht) Nee, ik maak een grapje, maar ik snap echt niet waarom links met zijn vingertje staat te zwaaien als er kapitaalkrachtige lieden naar ons land willen komen. Willen ze soms dat onze economie in het slop geraakt? (Lacht) Soms lijkt dat zo.

DLC: Los van alle franje, eerlijk en op de man af, moeten we nog aan ontwikkelingssamenwerking doen? Vindt u dat een morele plicht?

Von Hartezwam: (lacht) Ziet u, u was goed begonnen, maar dan moest u het een plicht noemen. Nee, een plicht is er niet. Iedereen moet op de eerste plaats goed voor zichzelf zorgen en zich een plaats trachten te veroveren. Daarna is er eventueel nog ruimte, als het kan, om uit vrije wil iets te geven aan minderbedeelden. Dat is toch veel mooier dan gedwongen schenkingen? Is dat niet de enige realistische invulling van altruïsme: de luxe hebben om te kunnen geven en het ook doen. Men noemt ons pessimisten maar wij gaan er wel van uit dat mensen genoeg geven als ze vrij zijn om het te doen. Als er maar genoeg ondernemendheid en welvaart is komt alles goed, dan zijn er zelfs geen onrechtvaardige transfers naar het zuiden meer nodig.